Mình vừa nhận một bệnh nhân viêm phổi vì siêu vi khuẩn từ tuyến dưới chuyển lên, kháng tất cả các loại kháng sinh hiện có trên thị trường. Đây là vấn đề nan giải vì tất cả chỉ còn trông chờ vào hệ miễn dịch của chính người bệnh, đó là hy vọng duy nhất. Các bác sĩ cũng bó tay vì không còn loại kháng sinh hữu hiệu nào điều trị cả bởi vi khuẩn đã chống lại được hết các vũ khí của y học hiện đại. Đáng nói nhất là trường hợp này không hiếm mà gặp khá thường xuyên. Và đáng tiếc, thông thường phần thua lại nằm ở phía…nhân viên y tế.
Gần đây truyền thông thường nhắc đến những con vi khuẩn siêu kháng thuốc hết sức kinh khiếp như vậy. Câu chuyện này được nhắc đi nhắc lại tại các hội nghị HSCC và truyền nhiễm từ năm này qua năm khác với nỗi lo lắng khôn nguôi bởi dù không muốn, chúng ta phải thừa nhận tất cả vẫn đang là kẻ thua cuộc trong cuộc chiến với siêu chiến binh này. Chúng dường như đang lây lan khá nhanh giữa các cơ sở y tế, và biện pháp điều trị hữu hiệu hiện nay thì như “ánh đom đóm giữa đêm đen”.
Giống loài siêu kháng kháng sinh mạnh nhất và khoẻ nhất trên thế giới hiện nay lại có xuất phát từ những con vi khuẩn phổ biến nhất có thể gặp ở bất cứ đâu, như con trực khuẩn mủ xanh huyền thoại (pseudomonas aeruginosa), con E.coli, con phế cầu, Klebsiella pneumonia và đặc biệt là “siêu nhân” Acinetobacter baumannii.
Những con vi khuẩn này nằm lẫn mọi nơi trong đất đai quê nhà, trong nước, trên da người, tại các hốc tự nhiên trên cơ thể và loăng quăng trong không khí. Chúng vốn sống yếu ớt và hiền hoà cùng các loài vi khuẩn có ích khác một cách cân bằng chả hại ai bao giờ, nhằng cái là chết. Nhờ hệ thống miễn dịch cùng mối cân bằng tuyệt vời ấy mà cơ thể con người chúng ta sống một cách khoẻ mạnh.
Bọn vi khuẩn ấy chỉ trỗi dậy khi cán cân bị phá vỡ vì lý do nào đó có thể biết trước, hệ miễn dịch yếu đi, bọn khốn trỗi dậy hay kẻ tử tế bị tiêu diệt. Nguồn cơn cũng chỉ do những thứ ấy.
Khi nhiễm bệnh, vũ khí được dùng để tiêu diệt chúng chính là thuốc kháng sinh. Mỗi loại thuốc có cơ chế tác động tiêu diệt hay kìm hãm phát triển một vài nhóm vi khuẩn nhất định. Việc dùng bừa bãi và không hợp lý sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn kháng lại do nhiều cơ chế khác nhau: kháng tự nhiên do kháng sinh đang dùng có cơ chế tác dụng chả liên quan đến chuyển hoá của nó, dùng không đủ liều. Và rồi sự đàn áp không đủ khiến các siêu chiến binh xuất hiện.
Chuyện này nếu lấy ví dụ cũng giống như Captain America trong phim siêu anh hùng của Marvel khởi đầu là anh chàng ho hen gầy nhẳng yếu như con ốc sên đến quân đội còn chê, viết đơn xin nhập ngũ đến 5 lần đều bị từ chối. Sau quả tiêm thuốc đột biến liền trở thành siêu anh hùng cân tất tần tật mọi team, chìm xuống băng 70 năm không chết. Các siêu anh hùng đã mọc lên từ quần chúng một cách huy hoàng như vậy.
Việc sử dụng kháng sinh không hợp lý do nhiều lý do, có thể từ nhân viên y tế, nhưng đặc biệt hiện tượng mua bán thuốc không theo đơn như hiện nay đã thúc đẩy quá trình nhờn thuốc nhanh hơn. Theo nghiên cứu công bố trên Pubmed, khảo sát tại các nhà thuốc tại Việt Nam, hầu hết thuốc kháng sinh bán đều không theo đơn, mà do người bán thuốc tự bán theo… lời kể hoặc người mua tự kê. 88% ở thành thị và 91% ở nông thôn mua không cần đơn thuốc. Nhu cầu kháng sinh khi đi mua thuốc ở thành thị là 50%, nông thôn là 28%. Trong khi nghiên cứu định tính cho thấy chả ai hiểu biết gì về kháng sinh cả. Con số thật kinh khiếp.
Dạo qua một vòng các trang mạng xã hội đặc biệt các mẹ bỉm sữa, việc chia sẻ các đơn thuốc tự điều trị còn sôi động và kinh khiếp hơn. Mình chụp được 1 cái ảnh trong group hướng dẫn điều trị thuốc theo… lời kể, hầu hết đều có kháng sinh mà không hiểu ra làm sao. Người ta dễ dàng khuyên nhau nên điều trị thuốc này, thuốc kia trong khi những người làm chuyên môn lại rất thận trọng trong việc tư vấn qua mạng như thế này.
Và những siêu vi khuẩn kháng thuốc từ đây sinh ra chứ đâu.
Vì các bà mẹ bỉm sữa ấy, trẻ con luôn phải hứng chịu hậu quả không đáng có. Tất cả họ hàng hang hốc ông bà cha mẹ đều quan tâm thái quá bằng cách mỗi khi con hay cháu ốm đều lên tiếng uống thuốc sao mãi không khỏi, uống thuốc này đi thuốc kia đi.
Dùng thuốc phải theo đơn. Còn với chúng ta, mấu chốt là phòng còn hơn chống, đừng tạo điều kiện cho các siêu chiến binh này xuất hiện. Việc đề phòng nhiễm khuẩn không đến nỗi phức tạp, chỉ cần vệ sinh sạch sẽ thân thể hàng ngày và tập luyện cho hệ miễn dịch đã đủ giúp cơ thể chiến thắng phần lớn các mầm bệnh.
Một động tác rửa tay đã có thể ngăn chặn sự lây lan của những bệnh nhiễm khuẩn. Rửa tay bằng xà phòng đúng cách giống như vắc-xin cho hệ miễn dịch vậy: đơn giản, rẻ tiền và hiệu quả. Những con siêu vi khuẩn sẽ chẳng bao giờ có cơ hội xuất hiện. Và chúng ta vẫn cứ sống khoẻ mạnh bằng những điều đơn giản ấy. Kháng sinh ư, hãy dùng đúng và cẩn thận.
Leave a Comment